Ονειροκριτες της αρχαιότητας

Το νόημα των ονείρων ήταν ένα θέμα που πάντα γοήτευε τον άνθρωπο. Απο την αρχαιότητα, διάφοροι πολιτισμοί είχαν τα όνειρα και την ερμηνεία τους σε περίοπτη θέση.

Μεσοποταμία

Στον πολιτισμό της αρχαίας Μεσοποταμίας πίστευαν ότι μια συγκεκριμένη θεότητα ήταν υπεύθυνη για τους εφιάλτες ενώ μια άλλη θεότητα (ο Ανουμ) ήταν απαραίτητη για να φύγουν τα κακά όνειρα. Μάλιστα, οι αρχαίοι αυτοί άνθρωποι θεωρούσαν ότι όταν κάποιος βλέπει εφιάλτες πρέπει να "καθαρθεί" με διάφορες τελετές. Καλούσαν έναν ιερέα ο οποίος αναλάμβανε να "μεταφέρει" τα κακά όνειρα σε ένα πήλινο δοχείο και μετά να το διαλύσει πλήρως στο νερό. 

Υπήρχαν επίσης ονειροκρίτες, με τη μορφή πήλινων επιγραφών, όπου ερμηνεύονται διάφορες εικόνες στα όνειρα. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι ερμηνείες είναι παρόμοιες με τις σημερινές! Για παράδειγμα, να μερικές ερμηνείες ονείρων με ούρα:

“Εάν κάποιος πλένει τα χέρια του με ούρα, θα ευχαριστηθεί για πολύ λίγο.
Εάν λερωθεί με τα ούρα του, το κοπάδι του θα επεκταθεί....
Εάν ονειρευτεί ότι πίνει τα ούρα της γυναίκας του, θα έχει πολλά αγαθά"

Αρχαία Αίγυπτος

Στην Αρχαία Αίγυπτο θεωρούσαν τα όνειρα σταλμένα από τους Θεούς και προσπαθούσαν να τα ερμηνεύσουν. Μάλιστα, διασώζεται ακόμα και σήμερα ένας (ίσως ο αρχαίοτερος) ονειροκριτης, "Το Βιβλίο των Ονείρων" (The Dream Book). Πρόκειται για έναν πάπυρο από την εποχή του Φαραώ Ραμσή Β', δηλαδή από το 1275 προ Χριστού.

Σε κάθε σελίδα του παπύρου, ξεκινά μια κάθετη στήλη με ιερατικά σύμβολα που λένε το εξής: "εάν ένας άνθρωπος δει όνειρο". Ενώ σε κάθε οριζόντια γραμμή περιγράφεται και εξηγείται ένα όνειρο, και δίνεται μια διάγνωση (εάν είναι καλό ή κακό) και η πλήρης ερμηνεία του. Για παράδειγμα, ο ονειροκριτης αυτός λέει ότι εάν δεις όνειρο ότι βλέπεις έξω από ένα παράθυρο είναι καλό, γιατί σημαίνει ότι ακούς το λόγο του Θεού. Αντίθετα, σύμφωνα με τον αιγυπτιακό ονειροκριτη, εάν κάποιος ονειρευτεί ότι παίρνει φωτιά το κρεβάτι του είναι κακό γιατί σημαίνει ότι η γυναίκα του είναι άπιστη. Μάλιστα η λέξη "κακό" είναι πάντα γραμμένη με κόκκινα χρώματα!

Ονειροκριτες στην αρχαία Ελλάδα

Στην Ελλάδα, υπάρχει από την αρχαιότητα μια πολύ μεγάλη παράδοση, η οποία θέλει τα οράματα που βλέπουμε στα όνειρα να θεωρούνται οιωνοί μελλοντικών συμβάντων. Γι' αυτό παρά πολλά κείμενα της αρχαιότητας, από τον Όμηρο κιόλας, ήταν γεμάτα ονειρομαντικές αναφορές και απόπειρες.

Αξίζει δε να σημειωθεί κάτι που αφορά τα Ασκληπιεία, δηλαδή τους ναούς στις αρχαίες ελληνικές πόλεις, που προορίζονταν για την θεραπεία των αρρώστων. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι οι θεραπείες είχαν αποτέλεσμα μέσω θεικής παρέμβασης η οποία γινόταν στα όνειρα που έβλεπαν οι άρρωστοι που νοσηλεύονταν στο ναό.

Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής, πίστευε στην επιστημονική εξήγηση των ονείρων. Θεωρούσε ότι η ψυχή και το σώμα ήταν αλληλένδετα και ότι ο γιατρός έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να θεραπεύσει έναν ασθενή αν λάμβανε υπόψη του τόσο το σώμα όσο και την ψυχή του. Ο Ιπποκράτης έφτασε μάλιστα στο σημείο να θεωρεί ότι τα όνειρα σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν ενδείξεις ψυχικών προβλημάτων.

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν επίσης ότι κάποια όνειρα είχαν προφητική σημασία ή ήταν προμηνύματα ιδιαίτερης σημασίας και προσπαθούσαν να τα ερμηνεύσουν. Ο πιο γνωστός ερμηνευτής ονείρων της αρχαιότητας (και πατέρας της έννοιας "ονειροκριτης") ήταν ο Αρτεμίδωρος ο Δαλδιανός γνωστός και ως "Ονειροκριτικός"! Ο Αρτεμίδωρος έζησε στην Έφεσο, τον 2ο αιώνα μετά Χριστόν, και συνέγραψε, σε 5 συνεχόμενα βιβλία, ένα πολύ αναλυτικό κείμενο για την ερμηνεία των ονείρων με τίτλο "Ονειροκριτικά".

Στο κείμενο των "Ονειροκριτικών" του, ο Αρτεμίδωρος είχε συλλέξει ονειρομαντικό υλικό από τη λαική παράδοση όλου του τότε ελληνικού κόσμου.  Δηλαδή πρόκειται για τον πρώτο πρακτικό ονειροκρίτη, αφού ο συγγραφέας μεταφέρει τα όνειρα και τις εξηγήσεις τους όπως τα είχε ακούσει χωρίς να προσπαθεί να τα αλλάξει ή να προσθέσει κάτι.  Ο Αρτεμίδωρος διαχωρίζει τα όνειρα σε προφητικά και μη προφητικά. Τα μη προφητικά όνειρα είναι εκείνα όπου ο άνθρωπος απλά βλέπει και βιώνει ξανά την καθημερινότητά του με τα άγχη και τις αγωνίες της ημέρας.

Βέβαια και ο ίδιος πίστευε πως τα όνειρα μπορούν να προβλέψουν το μέλλον (τα προφητικά όνειρα),  και έδινε πολλές από τις ερμηνείες τους που έχουν επιβιώσει ακόμα και σήμερα. Ωστόσο έλεγε ότι για την σωστή ερμηνεία κάθε ονείρου πρέπει να γνωρζει ο ονειροκριτης το επάγγελμα αλλά και τις συνήθειες του ανθρώπου που το είδε. Και γι' αυτό η σημασία του κάθε ονείρου μπορεί να είναι διαφορετική ανάλογα με το ποιος το βλέπει (συνειρμική ανάλυση).

Επιπλέον, ο Αρτεμίδωρος θεωρούσε ότι μια εικόνα στο όνειρο μπορούσε να "αποκρυπτογραφηθεί" και να εξηγηθεί με την ανάλυση της εικόνας στις λέξεις από τις οποίες συντίθεται. Για παράδειγμα, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έκανε πόλεμο με την Τύρο, είδε όνειρο με ένα σάτυρο που χόρευε. Ο Αρτεμίδωρος το εξήγησε αναλύοντας τη λέξη "σάτυρος": Σα-Τυρ, δηλαδή η Τύρος θα πέσει, οπότε προέβλεψε τη νίκη του Αλέξανδρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτός ο τρόπος εξήγησης των ονείρων αναφέρεται και από τον Φρόιντ, ο οποίος πρότεινε ότι τα όνειρα θα έπρεπε να εξηγούνται ως πραγματικά ρεμπους. Μάλιστα, ο Φρόιντ στο βιβλίο του "Interpretation of Dreams", αναφέρεται οκτώ φορές στον Αρτεμίδωρο.

Στον Αρτεμίδωρο αναφέρθηκε με άρθρο του μέχρι και ο Νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Στο άρθρο του "Γλώσσες στον Αρτεμίδωρο τον Δαλδιανό"  το 1970,  ο Σεφέρης μνημονεύει το έργο του αρχαίου ονειροκρίτη και τη σχέση του με τους σύγχρονους λαϊκούς Ονειροκρίτες.